Gepubliceerd op 14 november 2021

De vele lezers en al hun reacties op mijn verhaal over mijn eerste werkdag in het onderwijs in 1971 roepen om een vervolg. Daarom nu deel 2 over de 4 maanden erna met drie keer een vuurproef: hoe ik in september mijn verjaardag vierde, het bezoek van de inspecteur, mijn rijexamen en... naar de grootste onderwijsdemonstratie ooit...  

Hoe je verjaardag vieren met je klas?

Na mijn eerste zes weken onderwijservaring naderde de eerste 'vuurproef': mijn verjaardag op dinsdag 21 september. Hoe zou ik die het beste kunnen vieren? Uiteraard raadpleegde ik mijn collega's: hoe deden zij dat en wat was op onze school gebruikelijk? Het recept was even simpel als onduidelijk: iedereen deed het op zijn eigen manier. En er waren ook collega's die er nooit iets aan deden, soms geholpen door het simpele feit dat ze in de vakantie jarig waren, maar soms ook om een andere min of meer creatieve reden. Zo had ik later eens een collega die nooit zijn verjaardag op school vierde omdat hij op Hemelvaartsdag was geboren (wat nog wáár was ook!). En steeds meer collega's kozen er later voor om steeds meer op woensdag jarig te zijn... Het niet willen vieren van je verjaardag met je leerlingen heb ik altijd een uiting van pedagogische zwakte gevonden. Je verjaardag alleen maar op een woensdag willen vieren, alla, maar ben je eigenlijk wel voor het onderwijs geschikt als je op jouw school nooit jarig wil zijn...?

Voor mij stond in ieder geval vast dat ik mijn verjaardag op de dag zelf ging vieren en wel de hele dinsdag. De dag ervoor had ik met mijn leerlingen overlegd: wat vinden jullie leuk? Zelf voegde ik daar nog een aantal rustgevende activiteiten aan toe: een filmstrookvoorstelling, voorlezen en enkele buitenspelletjes, mede om de overlast naar de naastgelegen klassen te beperken. En... gelukkig waren er die dag ook nog twee vaklessen, gym en handwerken, wat anderhalf uur scheelde. Maar omdat handwerken alleen voor de meisjes was, liet ik de halve klas jongens met waskrijt een tekening maken over hoe zij hun jarige meester zagen. Bij een aantal van hen eindigde dat niet alleen op het tekenvel, maar ook op de volledige breedte van hun tafelblad. Probeer dan maar eens om niet boos te worden op je verjaardag...!

Wél heb ik die dag ervaren dat een hele schooldag feestvieren wat te veel van het goede is. Als je in de middagpauze, die toen nog bijna 2 uur duurde, ook nog eens Engels geeft aan klas 6 en je om kwart voor 2 de middag weer moet starten in de volle verwachting van de kinderen dat het feest weer gewoon door moet gaan, besef je hoe belangrijk het voor zowel de kinderen als jezelf is om ook andersoortige activiteiten gepland te hebben. Maar in ieder geval kon ik met een aantal spontane nablijvers om 4 uur het lokaal weer in zijn oorspronkelijke staat terugbrengen om daarna niet al te laat met volle tassen bloemen, groente en andere cadeautjes aan mijn fiets huiswaarts te keren. 

De inspecteur komt! 

Het zal ergens in oktober zijn geweest dat mijn schoolhoofd Gerard Nijman mij erop wees dat rond deze tijd van het jaar het bezoek van de rijksinspecteur tegemoet gezien kon worden. Met zijn inmiddels lange onderwijservaring had hij in de voorzienigheid daarvan een welhaast magische precisie opgebouwd, want al binnen een week kwam zijn voorspelling uit.

Op sommige scholen was het de gewoonte om bij onverwacht inspectiebezoek een leerling met een schriftelijke 'gecodeerde' boodschap alle klassen langs te laten lopen. Daarin stond dan b.v. dat de koffie die dag later zou komen. Iedereen wist daarmee dan meteen dat de inspecteur in huis was. Zelf heb ik dit nooit meegemaakt en me er ook altijd tegen verzet. Het is toch een brevet van onvermogen als je dit soort praktijken in je school erop na moet houden! Een leerkracht die zijn taak oprecht uitvoert heeft toch immers niets te verbergen?  

Mijn baas wees mij erop dat de inspecteur altijd tuk was op creatieve uitingen van de kinderen aan de muren van het lokaal. Ik besloot dan ook meteen om tal van tekeningen en plakwerken van kinderen op grote vellen samen te brengen en alle wanden daarmee vol te hangen. En omdat de herfst was ingevallen liet ik mijn kinderen diezelfde dag nog bladeren op het schoolplein verzamelen, zodat aan het eind van de middag nog eens een meterslange creatieve herfstcollage was te bewonderen.     

Kort nadat het lokaal helemaal was opgepimpt, was daar plotseling de dag waarvan je wist dat die zou komen. De ochtend was nog maar net begonnen, toen ik door de ramen van de gang iemand naar klas 6 van het schoolhoofd zag lopen die mij meteen bekend voorkwam. Bleek het de heer N.J. Verbaan te zijn, die mij 4 maanden terug nog als rijksgecommitteerde een van de 5 vakken bij het hoofdakte-examen had afgenomen en die tevens als voorzitter van de examencommissie mijn akte van bekwaamheid had ondertekend en uitgereikt. Gelukkig hield ik mij op dat moment keurig aan het lesrooster van die dag, en niet veel later verscheen hij vervolgens ook in mijn klas. Een les bijwonen, zoals normaliter altijd gebeurde, deed hij niet. Wel nam hij plaats in een van de lege schoolbanken om met mij als nieuweling een aantal administratieve zaken op een dossierkaart in te vullen. Vervolgens wilde hij het schriftelijk werk van een aantal leerlingen inzien. Uiteraard kende ik mijn pappenheimers inmiddels door en door en liet ik hem dan ook het neusje van de zalm zien. Goedkeurend keek hij vervolgens naar de rijkelijk met werkstukken behangen wanden, wenste mij alle succes en arbeidsvreugde in mijn onderwijsloopbaan om daarna naar de volgende klas te gaan. Ik had alweer een vuurproef doorstaan...!

Rijexamen

Inmiddels stond de volgende vuurproef alweer op het program, want eind oktober had ik per post de oproep ontvangen om mij te melden voor het rijexamen. Tijdstip: donderdag 18 november om 8.00 uur bij het CBR in Geuzenveld. Aanvankelijk sloeg de schrik mij om het hart: "Dán al?" Ik was 21 augustus met lessen begonnen en vond het nog niet feilloos gaan. En bovendien: om 8 uur 's morgens, dus in het donker. Mijn rijschoolinstructeur, de 68-jarige heer Bakker uit de Van Walbeeckstraat, die wekelijks op zaterdag met zijn witte Ford Escort kwam voorrijden, adviseerde mij daarom de avond vóór het examen nog een extra les te nemen om aldus vertrouwd te raken met het rijden in het donker. 

De weken die mij nog tot het examen restten oefende ik nog eens extra alle bijzondere verrichtingen. Zo was er een vast straatje voor de gehate keerproef: de Van Gilsestraat in Slotermeer, inmiddels een eenrichtingsstraat, zodat daar nu dus niets meer te keren valt. En de hellingproef verliep steevast in de huidige Willem Schermerhornstraat die toen de oprit was naar de Haarlemmerweg waar toen een viaduct was gepland, dat inmiddels alweer lang weg is…

Met mijn schoolhoofd regelde ik dat ik die 18e november wat later op school mocht komen. Ik beloofde hem plechtig te streven naar slechts één afrijexamen. De dag ervoor waren alle leerlingen vrij van school, dit vanwege de zogeheten jaarlijkse Onderwijsdag in de RAI waar alle collega's heen gingen. Maar ik moest helaas plotseling verstek laten gaan, omdat ik die ochtend hondsberoerd was. Wat een desillusie: juist nu ziek te bed, vanavond een extra rijles in het donker, morgen afrijden... Waarom juist nu? Moest ik nu alles afzeggen? Gelukkig knapte ik tegen de avond wat op en liet ik de rijles om 7 uur tóch doorgaan, waarna ik meteen in bed kroop om de volgende ochtend hopelijk gezond en wel aan te kunnen treden op de dag van de waarheid!

De parkeerplaats van het CBR in de Wigbolt Ripperdastraat in Geuzenveld waar rijexamens al of niet met succes eindigden. Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam

Bijna gezakt!

De volgende ochtend zou mijn leswagen om half 8 voor de deur staan en godzijdank kon ik gezond en wel achter het stuur plaatsnemen om richting CBR te rijden. Niet alleen de duisternis was voor mij relatief nieuw, vooral de regen en de storm die er nu opeens bij kwamen. Om 8 uur stapte de examinator in en liet mij meteen naar de bekende oprit van de Haarlemmerweg rijden voor, jawel, de hellingproef. Daarna rechtsaf over de Haarlemmerweg naar de Admiraal de Ruyterweg en over de Bos en Lommerweg richting Westoever die sinds 1974 President Allendelaan heet.

En toen gebeurde er iets wat bijna fataal afliep... Vlak vóór de (toenmalige) grote rotonde op de kruising met de Troelstralaan moest ik linksaf richting Vrijzicht, wat nu niet meer mogelijk is. En vervolgens naar rechts om direct daarna de Meer en Vaart links op te rijden. Dat is vlakbij de toenmalige bocht naar de Osdorperban. De Meer en Vaart had daar zó'n brede middenberm, dat ik door de duisternis en het slechte weer bijna linksaf ging zonder door de middenberm te steken en dus als een spookrijder op de linkerbaan terecht zou komen. Gelukkig ontdekte ik mijn fout nog vóór de examinator er erg in had, zodat ik netjes recht door de middenstrook reed om vervolgens linksaf op de rechter weghelft uit te komen. De gebeurtenis op deze plek staat mij nog steeds in het geheugen gegrift, als ik hier nu nog langs kom, ondanks dat de wegindeling op deze plek nu helemaal is veranderd.

De kruising Meer en Vaart waarop ik tijdens het rijexamen bijna links af de linker rijbaan opreed in plaats van eerst de (wit gemarkeerde) middenberm te kruisen. Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Feest op school

Even na half 9 kon ik de leswagen met een gerust hart de Dr. H. Colijnstraat indraaien naar de parkeerplaats bij het CBR. De theorie die ik daarna moest maken was een eitje, zodat ik mij even daarna de trotse bezitter van het roze document mocht noemen. Met in totaal 14 lessen en zo'n 300 gulden aan rijles- en examenkosten had ik deze fase in mijn persoonlijke ontwikkeling afgesloten. Even na 9 uur zette mijn instructeur mij bij school af, waarna ik bij bakker Griffioen naast de school een doos gebak insloeg voor alle collega's en een traktatie voor de kinderen. Eenmaal aangekomen op de gang bij mijn lokaal zag ik dat de deuren van mijn klas en de naastgelegen klas 6 allebei open stonden, zodat het hoofd tevens toezicht op mijn klas kon houden. Ik vergeet nooit het gejuich dat uit beide klassen opstak toen ik met mijn gebakdoos beide lokalen naderde!

Grootste onderwijsdemonstratie ooit...

Als jong en beginnend onderwijzer heb je het vooral druk met je eigen klas en houd je je niet zo bezig met de landelijke onderwijsproblematiek. Tóch broeide het op dit terrein flink in het najaar van 1971. Zó hevig dat ook mij werd gevraagd mee te doen aan de landelijke onderwijsdemonstratie in Utrecht op 29 november. Met nagenoeg het hele schoolteam togen we die dinsdagavond per trein naar Utrecht. We kwamen nauwelijks de Irenehal binnen en zagen al helemaal niets van wat zich op het podium afspeelde. Zo'n 30.000 onderwijsgevenden protesteerden tegen het beleid van onderwijsminister Van Veen. "Van Veen, ga heen, Van Veen, ga heen", werd er voortdurend gescandeerd.  Kijk hier, leuk tijdsbeeld!           

De bijeenkomst werd vanwege de onverwacht massale opkomst uit veiligheidsoverwegingen voortijdig beëindigd. Terug in Amsterdam namen we een nadronk in een overigens heel ongezellig café op de Nieuwmarkt, waar felwitte tl-buizen de sfeer bepaalden!

 

 

 

 

 

 

 

 

Het 'avondretourtje' waarmee ik op dinsdagavond 29 november 1971 voor de 'grootste onderwijsdemonstratie ooit' met mijn collega's van Amsterdam naar Utrecht v.v. reisde.

Volgende keer in deel 3: Sinterklaas op school, mijn eerste ouderavond en... een plotselinge wisseling van klas!