Terug naar 4 leerkrachten en... een schoolstaking!

Gepubliceerd op 14 november 2022

Het bezoek op woensdag 8 november 1972 met 3 leerlingen uit mijn vierde klas aan de Koningin was daags erna uiteraad hét gesprek van de dag. Niet alleen de persoonlijke ontmoeting met Koningin Juliana, ook het interieur van vooral de Burgerzaal van het Paleis op de Dam, waar de feestelijke bijeenkomst plaats vond, had grote indruk op de kinderen gemaakt. Een artikel over dit bezoek in de Badhoeve/Slotense Courant, waar diverse kinderen in de dagen erna enthousiast mee binnen kwamen, maakte de sensatie helemaal compleet.  

Salarisverschil voor mannen en vrouwen

Ondertussen keerde het schoolleven van alledag weer terug. Op zoek naar wetenswaardigheden uit mijn archief dat op zolder veilig staat opgeslagen werd mij duidelijk dat het salaris van een meester en een juf in die tijd niet hetzelfde was. De salaristabel voor het onderwijs had twee kolommen: één voor mannen en één voor vrouwen. Het verschil bedroeg zo'n 15%, in geld uitgedrukt zo'n 150 gulden per maand ten gunste van de man. Onvoorstelbaar dat dit verschil toen nog bestond! Pas in 1975 kwam er één salaristabel voor mannen én vrouwen. Dat wil zeggen: het salaris van de man gold vanaf toen ook voor de vrouw. Voor de overheid een miljoenenoperatie om dat gelijk te trekken, bleek toen...

Tijdens de gymles voor de jongens gaf mijn stagiaire op het kerkhofpad langs de school een biologieles aan de meisjes van mijn klas 4 (Foto's Theo Durenkamp oktober 1972)

Sinterklaas voor ongelovige kinderen

Wie meent dat kinderen die van hun geloof in de Sint zijn afgevallen minder verwachtingsvol en zenuwachtig zijn in de aanloop naar 5 december, vergist zich. Had ik vorig jaar nog enkele twijfelgevallen onder mijn (toen nog) derdeklassers, nu had ik steevast een klas met uitsluitend ongelovigen, maar de verwachtingen en de voorpret waren er niet minder om. Gelukkig wist ook de Sint hierop feilloos in te spelen. Bij zijn bezoek aan mijn klas wilde de Goedheilig Man weleens zien hoe de kinderen zélf voor sint en piet zouden kunnen spelen. De Sint gaf daarbij openlijk toe dat ook hij niet het eeuwige leven zou hebben en dus aan opvolging moest denken om het feest voor de toekomst veilig te stellen. Diverse kinderen waagden het de rol op zich te nemen, terwijl anderen aldus bij hun klasgenoot-sint op schoot kwamen, aangemoedigd door een klasgenoot-piet in (toen al) het wit in plaats van zwart. Hilariteit alom, zoals de bezoekende Sint met zijn Zwarte Pieten wisten om te gaan met een klas ongelovigen!

Nadat de Sint liet zien hoe je kinderen diende toe te spreken, was het daarna de beurt aan de kinderen zelf (Foto's Theo Durenkamp, 5-12-1972)

Spreekbeurten: leer ze een lesje!

Het houden van spreekbeurten, zoals ik in mijn voorgaande klas 5 had ingevoerd, zette ik ook meteen door bij mijn start van deze klas 4. Wélk onderwerp ze wilden kiezen was volkomen vrij. Het ging er immers om dát ze iets voor een klas wilden en durfden te vertellen. De kinderen bleken er in ieder geval van te genieten. Op zeker moment vroegen enkele kinderen bij de nabespreking van een spreekbeurt of ik zélf ook eens een spreekbeurt wilde houden. Ze waren benieuwd hoe hun meester dat zou doen. En ze verwachtten daarmee de 'ideale' spreekbeurt te zien, waaraan ze zich konden spiegelen, bleek mij. Uiteraard ging ik helemaal mee in het voorstel. Mijn onderwerp? De drooglegging van de Haarlemmermeer. Ik begon te vertellen over de plek, een eindje verderop voorbij de school, waar nu Badhoevedorp ligt, dat vroeger een groot en woest meer was. "Meester, het is eigenlijk alsof u gewoon lesgeeft...!", was de reactie van de kinderen na afloop. Een heel rake en terechte conclusie: een spreekbeurt houden is inderdaad alsof je je klasgenootjes een lesje leert!

Spreekbeurten over een zelf gekozen onderwerp. Herman Bakker had er de weegschaal van zijn moeder voor meegenomen. De 11 meisjes van klas 4 in koor op hun best (Foto's Theo Durenkamp, oktober 1972)

Terug naar 4 leerkrachten

Ondertussen hing in deze laatste weken voor de kerstvakantie het bezoek van de inspecteur nog steeds als een soort zwaard van Damocles boven onze hoofden. Want de combinatieklas 5+6 van het schoolhoofd moest op bevel van de inspectie na de kerstvakantie immers worden gesplitst. Maar hoe? In deze weken werd echter duidelijk dat er nóg een levensgroot probleem bij zou komen. De pas aangestelde collega René van klas 3 zou met de kerstvakantie moeten worden ontslagen wegens verdere terugloop van ons leerlingenaantal. Het aantal leerlingen bleek namelijk nét te weinig voor 5 leerkrachten. En dus zouden we per 1 januari 1973 met 4 leerkrachten verder moeten. Paniek alom!

Eén leerling tekort: één leerkracht minder!

Nóg een leerkracht minder en dat na het vertrek van de zesde leerkracht een jaar geleden! Daar had niemand op gerekend. Het aantal leerkrachten waarop een school recht heeft gold in die tijd altijd per kalenderjaar in plaats van het schooljaar. Heel ongelukkig uiteraard, omdat uitbreiding of inkrimping op deze wijze altijd plaats vond midden in het schooljaar. Later is deze regeling daarom ook veranderd. Drie keer per jaar had je toen een leerlingentelling: 16 januari, 16 mei en 16 september. Het gemiddelde was bepalend voor de personeelsomvang vanaf 1 januari. De tabel voor het aantal leerkrachten ging toen met sprongen van 36 leerlingen. Slechts één leerling tekort bij het gemiddelde aantal scheelde toen meteen al één volle leerkracht. Bij ons ging het om een tekort van 4 leerlingen dat meteen één hele leerkracht minder betekende!

Tegenwoordig gaat deze schaal met sprongen van 0,1 arbeidsplaats bij ca. 3 leerlingen meer of minder. Maar parttime arbeidsplaatsen waren begin jaren '70 geen gebruik -en waren ook niet toegestaan- bij klassenleerkrachten. Men had toen uitsluitend te maken met voltijdsbanen: alles of niets dus! Pas in de jaren '80 kwamen er schoorvoetend parttime banen in het onderwijs naast de vakleerkrachten die meestal wel parttime waren.

Creatieve oplossingen?
Ik herinner me nog dat we ergens begin december met ons allen bij elkaar zaten in het lokaal van onze binnenkort scheidende René om te kijken welke oplossingen er voorhanden waren. Duidelijk was dat klas 6 apart zou worden. En klas 1 kon je toch niet combineren met b.v. klas 2. Bleef dus over de combinatie 2+3 en 4+5. Meteen was ook al duidelijk wie deze combinatieklassen zouden draaien: Collega Tieke zou naast haar 2e de 3e erbij nemen, ikzelf zou naast mijn 4e de 5e erbij nemen. Andere mogelijkheden waren er gewoon niet. Ik weet nog dat we vervolgens zijn gaan brainstormen hoe we het voor de beide zware combinatieklassen van elk 40 leerlingen zó konden regelen, dat deze klassen óók afzonderlijk nog de broodnodige lesuren zouden kunnen krijgen, zoals ook tijdens de gymlessen. We kwamen zelfs op plannen terecht om de ene helft van de combinatieklas eerder te laten beginnen en de andere later te doen eindigen, zodat we de klassen nog meer afzonderlijke lesuren konden aanbieden. Zelfs is overwogen om de woensdagmiddag en de zaterdagochtend in te schakelen voor beide combinatieklassen. Dat zou dan wél tot gevolg hebben dat de beide leerkrachten met hun combinatieklas extra lesuren per week zouden moeten draaien, maar dat hadden wij als leerkrachten er voor over; béter dan de hele week gecombineerd te moeten zijn! Het plan betekende weliswaar onbetaald overwerk, maar beide leerkrachten prefereerden de geringere werkdruk en de hogere onderwijskwaliteit boven een moeizame werkweek waarin alle lesuren samen zouden zijn.

Wisselschooltijden

Het plan heeft het echter niet gehaald. Voornaamste bezwaar: de schooltijden voor de leerlingen zouden hiermee té ingrijpend gaan afwijken van wat gebruikelijk was. Het zou geleid hebben tot een systeem van wisselschooltijden, zoals oudere leerkrachten zich nog herinnerden uit de oorlogsperiode. Maar ons voorstel zou wél de scherpe kanten van de combinatieklassen eraf hebben gehaald. Want elk van de afzonderlijke klassen zou dan voor bijna de helft van de week apart les hebben kunnen krijgen, terwijl de leerkracht dan in totaal zo'n 8 extra lesuren per week zou geven. 

Ouders in actie

Begin december ging er een brief uit naar alle ouders om het ontslag van de 5e leerkracht aan te kondigen. Een oplossing voor een nieuwe indeling werd nog niet gegeven. Wél werd vermeld dat iedereen ermee bezig was. Een speciale ouderavond op 20 december, twee dagen voor de kerstvakantie, zou dan meer duidelijkheid moeten bieden.

De brief aan de ouders die aan alle leerlingen werd meegegeven.  

Schoolstaking

Inmiddels had het bericht van het ontslag ook de ouderraad bereikt. Ook deze sprong meteen in de bres voor het behoud van de 5e leerkracht door in overleg te treden met het schoolbestuur. Toen duidelijk werd dat een herhaald verzoek aan het Ministerie van Onderwijs niet hielp om de 5e leerkracht te behouden, riepen de ouders een schoolstaking uit! Uit protest tegen het afwijzende verzoek zouden alle ouders hun kinderen thuishouden op woensdag 20 en donderdag 21 december.

We staan in de kranten!

Woensdag 20 december: de dag van de waarheid was aangebroken. Zouden alle kinderen inderdaad worden thuisgehouden? En hoe zou de ouderbijeenkomst die avond gaan verlopen waarbij ook het schoolbestuur met een vertegenwoordiger aanwezig zou zijn? Toen het kwart voor 9 was, bleek inderdaad geen enkel kind naar school gekomen te zijn. Na een wat uitgelopen koffiesessie waarbij het hoofd een journalist van een krant telefonisch te woord stond die benieuwd was naar onze actie, bleken twee landelijke dagbladen die dag al een artikel aan de staking te hebben gewijd. De volgende dag was er nog een artikel in een derde krant. Aan een doeltreffende P.R. bleek het dus niet ontbroken te hebben.  

Sjouwen op de stakingsdag

Wat doe je als leerkracht in een lege school op een stakingsdag? Het hoofd was er stellig in: als de kinderen morgen ook nog thuisblijven, is vrijdag de laatste schooldag voor de kerstvakantie. Ervan uitgaand dat de combinatieklassen 2+3 en 4+5 onvermijdelijk zijn, moeten we dus vandaag beginnen om de lokalen daarvoor aan te passen. Dat betekende dat de collega's van 2 en 3 het meubilair van de 3e nu gingen bijplaatsen in het lokaal van de 2e. En in mijn lokaal moesten de 20 losse tafels en stoelen worden omgewisseld met de 20 oude vaste tweepersoons schoolbanken uit het ongebruikte lokaal verderop, zodat ik na de kerstvakantie kon starten met 40 leerlingen.

Oude schoolbanken van stal

Het voelde wat vreemd aan dat wij met deze sjouwpartij al bezig waren met de nieuwe situatie waartegen ouders en kinderen op dit moment via hun staking protesteerden om deze situatie juist te voorkómen...! Zelfs kapelaan Brabander die elke woensdag langs kwam voor de godsdienstles pakte óók meteen aan met het versjouwen van de ouderwetse, zware schoolbanken die nu opeens weer van stal moesten worden gehaald. Het pas aangeschafte nieuwe meubilair werd als het ware afgedankt om de eenvoudige reden dat je daarmee nooit 40 kinderen in een lokaal kon plaatsen. Met vaste banken in vier rijen die de kinderen niet konden verschuiven kon je ze allemaal dichter op elkaar veel beter kwijt en... zoals een oudere leerkracht opmerkte: "Vroeger hadden wij er zelfs wel 48 in dit lokaal...!" Aan het begin van de middag stond alles op zijn plek, inclusief de intact gebleven kerstversiering, en waren alle spullen van de leerlingen weer in hun kastjes teruggeschoven. Wat zouden zij bij terugkeer na de staking hiervan opkijken!