Een plotselinge wisseling van klas
Gepubliceerd op 3 december 2021
December 1971 naderde en ik was ondertussen al weer bijna 4 maanden aan het werk in mijn eerste onderwijsbetrekking. De dorpsschool met zijn tuinderskinderen voelde inmiddels al helemaal vertrouwd. En dat gold zeker voor mijn eigen klas 3 met zijn 20 leerlingen. Allemaal verschillend, maar als groep een fijne eenheid om mee te werken. En nu keek ik uit naar de decembermaand met alle bijzondere gebeurtenissen die ik voor de eerste keer zou meemaken. De eerste vuurproeven als beginnend onderwijzer had ik tot nu toe glansrijk doorstaan (zie deel 2) en niets leek een vlekkeloos vervolg van dit eerste schooljaar nog in de weg te staan. Maar... toen gebeurde er iets geheel onverwacht...
Sinterklaas
Maar eerst was daar het sinterklaasfeest. Omdat 5 december op zondag viel, was de viering op school op vrijdag 3 december. 's Morgens vierde elke klas sinterklaas in zijn eigen lokaal. Vanaf de 4e klas met surprises, maar in mijn 3e klas dus nog niet. Het aantal 'gelovigen' was weliswaar minimaal of zelfs nihil, maar als leerkracht hield ik altijd de schijn op in Sinterklaas te geloven, ook al wezen sommige kinderen mij erop dat de Sint toch echt niet bestond...
Op verzoek van het schoolhoofd had ik een lijstje met gegevens van de kinderen aangeleverd, zodat de Sint uit zijn grote boek een en ander feilloos zou kunnen oplezen. En dat gebeurde ook tijdens het klasbezoek van de Sint met zijn beide Zwarte Pieten. Tot mijn verrassing had de Goedheilig Man ook een en ander over mijzelf te melden. Zo memoreerde hij mijn onlangs behaalde rijbewijs en vroeg hij mij om me als volleerd chauffeur tussen alle bankrijen te manoeuvreren alsof ik in een auto reed, inclusief het achteruit inparkeren. Hilariteit in de klas alom.
Een inkijkje in het Grote Boek van Sinterklaas waarin nog de tekst bleek te zitten dat het schoolhoofd aan de Sint had overhandigd voor zijn woordje in mijn klas.
's Middags met de hele school de filmvoorstelling in het parochiehuis, een jaarlijkse traditie op sinterklaasdag waarbij het schoolhoofd met grote spoelen gehuurde films op de filmprojector in de weer was. Ik zal van die filmmiddag nooit het beeld vergeten van mijn collega Joop Weegenhuise die als leerkracht van klas 4 tegen de zijmuur bij het raam zat en met één hand het gordijn opzij hield, zodat hij zijn boek kon lezen. De kinderen genoten in ieder geval volop van Laurel en Hardy die midden in de zomer kerstbomen aan de deur probeerden te verkopen. Voor jong en oud betekende dat gegarandeerd vermaak. Zouden die films bij de huidige jeugd nog aanslaan...?
Een teamvergadering
De ochtend van 6 december begon -óók traditioneel- pas om 10 uur en na alle sintgedoe van de laatste weken ervoer ik de verlate start op die dag -ook in de jaren daarna nog steeds- als een soort rustpunt. Kerstmis leek nog ver weg en bovendien, de kerstvakantie begon pas op woensdagmiddag vóór de kerst in plaats van -zoals nu gebruikelijk- al aan het eind van een volle werkweek ervoor. De volgende dag zou er na schooltijd een teamvergadering zijn. De derde dit schooljaar, zoals uit mijn op zolder bewaarde agenda bleek. Vergaderingen met het personeel waren toen niet gebruikelijk. Er moest echt iets bijzonders aan de hand zijn om het hele team daarvoor bijeen te roepen. In feite was er toen simpelweg niets waarover je zou kunnen vergaderen. Toen teamvergaderingen enkele jaren later één keer per maand verplicht werden, ging er vooraf weleens een briefje rond met de vraag "Wie heeft in vredesnaam een punt voor de vergadering?" Tegenwoordig al lang onvoorstelbaar...!
Maar de inderhaast belegde bijeenkomst zou vast over iets heel urgents gaan. Dat was bij de eerste twee vergaderingen ook al het geval, toen een onder alle ouders af te nemen enquête door de zojuist nieuw gestarte ouderraad de nodige beroering onder een aantal collega's veroorzaakte. Maar nu bleek het écht over een heikel punt te gaan. Want het schoolhoofd deelde mee dat het huidige aantal leerlingen te laag was om de zesde leerkracht na 1 januari te handhaven. De pas aangetreden onderwijzeres van de 2e klas moest worden ontslagen en na de kerstvakantie moesten we verder met 5 leerkrachten voor 6 klassen. Hoe nu verder...?
Terug van 6 naar 5 klassen
Schoolhoofd Nijman memoreerde een aantal oplossingen, zoals klas 5 en 6 samen, 49 leerlingen. Maar de inspectie verbood dat, o.a. omdat het schoolhoofd tevens klas 6 had. Een combinatie met klas 4 was niet haalbaar, omdat de betreffende onderwijzer in het licht van zijn naderend pensioen op doktersvoorschrift geen verzwaring van zijn taken mocht en om deze reden ook niet op deze en andere teamvergaderingen aanwezig was. Ook een combinatie met klas 1 met zijn jonge, pas gestarte leerlingen was niet haalbaar. Ik voelde de bui al hangen... Laatste mogelijkheid: klas 3 zou klas 2 erbij krijgen, samen 43 leerlingen! Men achtte mij ertoe in staat, al deelde ik dat gevoel op dat moment niet. Ik herinner me Ben Sol die mij op dat moment vroeg of ik naast mijn baan een MO-aktestudie volgde. Ik antwoordde ontkennend waaruit hij concludeerde dat een combinatieklas draaien dan dus goed te doen moest zijn... Omdat de school al eerder ervaring had met combinatieklassen werd mij toegezegd de organisatie hiervan een dezer dagen eens rustig te bekijken en samen door te nemen...
The day after
Woensdagochtend nog maar nauwelijks in mijn lokaal gearriveerd, liep het schoolhoofd bij mij binnen. Hij vertelde me dat de onderwijzeres van klas 5 zich om mijn lot had bekommerd en zij het schoolhoofd had aangeboden om de combinatieklas 2+3 te draaien, zodat ik haar klas 5 zou overnemen. Het kostte mij geen bedenktijd om deze oplossing meteen te aanvaarden. Wél vond ik het jammer om mijn klas al na één trimester te moeten verlaten, maar vermeldde meteen -overigens heel eerlijk- dat ik een hogere klas zeker heel aantrekkelijk vond. Opgelucht kon ik de gedachte van een combinatieklas met 43 leerlingen achter me laten. En natuurlijk, om eerlijk te zijn, een beginneling laat je in zijn eerste jaar toch nog niet een combinatieklas draaien, en zeker niet met 43 leerlingen...? Het spreekt voor zich dat ik collega T. -met inmiddels 10 jaar onderwijservaring- in het speelkwartier meteen aanschoot om haar te bedanken voor dit aanbod en binnenkort af te spreken om te overleggen over de wederzijdse overdracht van de klassen. Hoe een en ander tussen die dinsdagmiddag en woensdagochtend werkelijk was verlopen, heb ik nooit vernomen en wilde ik ook niet weten.
Uitbreiding en terugloop wegens het leerlingenaantal gebeurde in die tijd altijd nog per 1 januari, dus midden in het schooljaar. Gelukkig is dit later verschoven naar 1 augustus. Want een reorganisatie op 1 januari, dus halverwege het schooljaar, is voor de continuïteit van het onderwijs uiteraard heel nadelig. Tóch zou een situatie zoals deze zich een jaar later nóg eens gaan herhalen in december 1972. De commotie die toen op onze school optrad was enorm en haalde zelfs de landelijke dagbladen. Later meer hierover!
Ondertussen richtte ik me met mijn klas op het kerstfeest. Nog precies twee weken tot de kerstvakantie. Maar eerst nog het kerstrapport en de daarbij behorende oudergesprekken waarbij ik met het merendeel van de ouders voor de eerste keer kennismaakte. En een dezer dagen kregen de kinderen de brief voor hun ouders mee waarin de personele wisseling werd aangekondigd. Natuurlijk moest ik dit nieuws vóór de uitreiking van de brief ook aan mijn leerlingen vertellen. Ik herinner me nog dat ze er niet blij mee waren...
De brief (na 50 jaar enigszins aangevreten door de tand des tijds) waarin de teruggang van 6 naar 5 leerkrachten werd aangekondigd.
Een abrupt einde
Woensdag 22 december was de laatste schooldag. Een kerstviering zoals we die nú op scholen kennen in de vorm van een kerstdiner of kerstontbijt bestond in die tijd nog niet. Elke klas besteedde zelf de nodige aandacht aan de kerst. Ook besprak elke leerkracht die ochtend in de eigen klas de rapporten van alle leerlingen die daarna werden uitgereikt. Vervolgens was er aan het eind van de ochtend in de naastgelegen kerk een kerkdienst door de zojuist aangetreden pastoor Vogelezang voor de klassen 3 en 4 waarbij ook ouders aanwezig waren. Ik herinner me nog dat twee kinderen zich daarbij stierlijk verveelden, zodat ik die uit elkaar moest zetten.
Na afloop terug in school waarbij mijn leerlingen gelijk aan de kerstvakantie begonnen was het even schrikken. De zesde klassers hadden in de tijd dat wij in de kerk zaten alle spullen van de leerlingen uit hun kastjes gehaald, en alle 20 tweepersoons banken omgeruild met het lokaal ernaast om daar plaats te kunnen bieden aan de 43 leerlingen van de combinatieklas 2+3 die daar 6 januari zou starten. Een abrupt eind dus van mijn eerste schoolklas... Ik besloot maar eens beneden te gaan kijken in mijn nieuwe klas waar mijn collega druk bezig was afscheid te nemen. Op naar klas 5, ik had er in ieder geval zeker zin in!
Volgende keer: mijn start na de kerstvakantie in klas 5 met hierbij alvast de foto.