De reeks verhalen over mijn eerste jaar in het onderwijs, 50 jaar geleden, bleek zo goed bij de lezers van mijn website aan te slaan, dat ik besloten heb er mee door te gaan. Vanaf vandaag dus mijn tweede schooljaar in mijn onderwijsloopbaan: 1972-1973. Al bladerend door mijn archief kom ik veel verrassende zaken tegen die een kenmerkend beeld geven van de periode van 50 jaar geleden waarin veel in het onderwijs toen anders was, maar ook veel nog steeds hetzelfde als nu. Blijf vooral ook nu weer reageren op wat je leest, dit kan via de pagina 'Contact'.
Gepubliceerd op 22 augustus 2022
Tijdsbeeld
Maandag 14 augustus: de eerste schooldag na de zomervakantie van 1972. Om het tijdsbeeld uit die eerste schoolweken even op te roepen: op 11 augustus werd Ameland getroffen door een windhoos die 4 doden en 100 gewonden tot gevolg had. In de ochtend van 25 augustus vond bij Prinsenbeek in zeer dichte mist een van de zwaarste verkeersrampen uit de Nederlandse geschiedenis plaats met 13 doden en tientallen gewonden. En dan natuurlijk de Palestijnse aanslag op de Olympische Spelen in München op 5 september waarbij 11 Israëlische atleten omkwamen.
Ideale start
Zelf startte ik het nieuwe schooljaar onder een gunstig gesternte als leerkracht van de 4e klas. Het waren dezelfde 20 leerlingen met wie ik vorig jaar mijn loopbaan in de 3e begon en van wie ik met de kerstvakantie plotseling afscheid moest nemen wegens een tussentijdse herindeling van de klassen. De bij het schoolteam algemeen gevreesde combinatieklas zat nu bij het schoolhoofd die in weerwil van de inspectie toch maar besloten had om klas 5 en 6 zelf samen te nemen, in totaal 41 leerlingen. Ter vervanging van de tijdelijke leerkracht die vóór de vakantie in klas 4 ziek eindigde kwam een nieuwe collega. Dat bleek een oud-medestudent van mij te zijn, René, die na zijn eerste schooljaar op zijn eerste school moest afvloeien wegens het dalend leerlingenaantal. Hij kreeg klas 3, collega Tieke de 2e en Lies Visser weer de 1e. Afgezien van de grote combinatieklas 5+6 onder de hoede van de zeer ervaren Gerard Nijman leek er met de overige 4 klassen van elk slechts 20 leerlingen geen enkel vuiltje aan de lucht om er een succesvol en probleemloos schooljaar van te maken. Totdat eind september de inspecteur op bezoek kwam...
Beschuit met muisjes...
Maar eerst nog enkele wapenfeiten uit die eerste maand. Collega Tieke, die in het vorig schooljaar erin was geslaagd om in haar aquarium de stekelbaarsjes tot een nest met jonge vissen te bewegen, had nu in haar klas een heus egelpaar toevertrouwd gekregen waarvoor een van haar ouders hun kinderbox beschikbaar stelde. En zonder dat ook maar iemand iets vermoedde, waren daar op een goede ochtend plotseling vier kleine egeltjes bijgekomen. Voor het tweede opeenvolgende jaar was Tieke, als fervent natuurliefhebster, er opnieuw in geslaagd om voor jonkies onder haar veestapel in de klas te zorgen. "Kon ons leerlingenaantal ook maar zo makkelijk worden uitgebreid", was de reactie van mijn schoolhoofd bij het aanschouwen van deze totaal onverwachte gezinsuitbreiding. Om de blijde gebeurtenis kracht bij te zetten gingen de tweedeklassers tijdens de koffie de klassen rond met beschuit met muisjes. Nog zeker een maand lang ontving Tieke met haar klas dagelijks drommen kraamvisite in haar lokaal, totdat alle egels een definitief onderkomen hadden gevonden bij een schoolbiologische dienst, mede met het oog op hun komende natuurlijk geachte winterslaap.
Stagiaire
Nu ik mijn tweede onderwijsjaar was begonnen, werd ik voldoende rijp geacht om ook een stagiaire van de Pedagogische Academie te begeleiden. Elke dinsdagochtend was dat stagiaire Emmy van 'De Voorzienigheid' op de Lauriergracht. Elk trimester wisselde ik van stagiaire. Regelmatig werden de lessen van de stagiaire bezocht door een PA-docent en soms ook nog door de directrice van de PA als het om een praktijklesexamen ging.
Het begeleiden van studenten van de Pedagogische Academie betekende tevens een rijksvergoeding voor elk uur dat je een hospitant of stagiaire in je klas had. Per uur kreeg ik hiervoor f 1,75 per student betaald. Enkele jaren later werd deze vergoeding plotseling door het rijk afgeschaft met als motivatie dat het begeleiden van studenten tot de normale taak van een leerkracht behoorde die binnen de reguliere werktijd passend werd geacht. Ik weet nog dat veel leerkrachten en zelfs hele scholen toen uit onvrede afhaakten en geen studenten meer toelieten. Bezuinigingen in de jaren '70 waren troef en er zouden er nog meer volgen...
Vanwege de combinatieklas 5+6 zag het hoofd in zijn klas -begrijpelijkerwijs- af van stagebegeleiding. Ook het toezicht op het overblijven werd nu volledig overgenomen door de leerkrachten van klas 2 t/m 4, terwijl ik zelf daarnaast nog twee dagen per week in de middagpauze Engels gaf aan klas 5 en 6. Dit betekende dat alle middagpauzes gevuld waren met activiteiten. Gezien het feit dat het schoolhoofd de combinatieklas op zich had genomen, vonden wij het alleszins vanzelfsprekend om hem van bepaalde neventaken te ontlasten.
Vuile stad, schone stad
Er was nu eens per maand een teamvergadering op dinsdag na schooltijd, zoals uit mijn op zolder bewaarde agenda blijkt. Op de eerste vergadering nam het schoolhoofd de ingekomen post door waaronder een brief waarin scholen werden uitgenodigd zich op te geven voor deelname aan het project 'Vuile stad, schone stad'. Daarin werden lessen aangereikt om kinderen bewust te maken om vervuiling tegen te gaan. Werkstukken die hieruit voortvloeiden zouden een plaatsje krijgen op een expositie in het (toen nog) Amsterdams Historisch Museum in de Kalverstraat. En de afsluitende bijeenkomst van dit project zou plaats vinden in... het Paleis op de Dam waar de Koningin herinneringen zou uitreiken. Ik besloot direct mijn klas hiervoor beschikbaar te stellen. Het was voor mij en mijn leerlingen een mooie gelegenheid om aldus iets extra's te organiseren buiten de reguliere schoolboekjes om. O.a. met hulp van mijn stagiaire besteedde ik wekelijks aandacht aan het thema en mede door het enthousiasme van de kinderen ontstond langzamerhand een reeks van posters en collages die ik in de herfstvakantie voor de expositie in de Kalverstraat ging afleveren. Ik weet nog dat ik daarvoor 's morgens vóór 11 uur met mijn auto vanaf het Spui de Kalverstraat in mocht rijden.
8-11-1972: Trudy Egberts, Herman Pijnaker en Yvonne Egberts klaar om in te stappen op weg naar de Koningin in het Paleis op de Dam.
Naar de Koningin!
Woensdag 8 november was dan het zo ver: de bijeenkomst in het Paleis op de Dam. Als afvaardiging van hun klas mochten 3 leerlingen met hun leerkracht mee naar de bijeenkomst in het paleis. Volgens de spelregels van het project moesten de leerlingen schriftelijk stemmen wie zij wilden afvaardigen voor de prijsuitreiking. Mijn vierdeklassers kozen voor Yvonne Egberts, Trudy Egberts en Herman Pijnaker. Samen met de drie uitverkorenen vertrok ik rond half 2 met mijn auto richting paleis. Parkeren deed ik op de stoep met de neus van mijn auto tegen de muur van het paleis aan de achterzijde op de N.Z. Voorburgwal (zou nú ondenkbaar zijn!), waarna we door een lakei via het bordes bij de achterdeur werden binnengelaten.
Van elke school afzonderlijk werden de 3 vertegenwoordigers bij Koningin Juliana geroepen die vervolgens een woordje met hen wisselde over het project, waarna de uitreiking van de herinnering volgde. Met mijn fototoestel (toen nog met verwisselbare flitslampjes) volgde ik hen op afstand om bijgaande beelden vast te leggen.
Mijn verjaardagsviering met... de inspecteur!
Ruim een week na mijn verjaardag vierde ik deze met mijn leerlingen op vrijdag 29 september. De feestelijkheden in mijn klas waren nog maar nauwelijks begonnen, toen mij plotseling duidelijk werd dat de inspecteur in de school was gearriveerd. Zijn -zoals altijd- onverwachte bezoek op de dag van mijn verjaardagsviering had in ieder geval het voordeel dat van lesbezoek aan mijn klas nu geen sprake zou zijn. Inspecteur Verbaan had te kennen gegeven om in de middagpauze met het hele team te willen spreken. Dat gebeurde, omdat ik ook dit jaar weer de koffie onder mijn hoede had, in mijn lokaal. Gelukkig had ik wat extra gebak als traktatie voor mijn verjaardag ingeslagen, waaruit ik de inspecteur dan ook als eerste liet kiezen. Het onderwerp van samenkomst werd alras duidelijk. De inspecteur was het, zoals al verwacht, niet eens met de combinatie van klas 5 en 6. Een schoolhoofd diende van lesgevende taken juist ontlast i.p.v. extra belast te worden, was zijn opvatting. Dat was toen al zo, en tegenwoordig helemaal! Deze situatie moest dan ook ongedaan gemaakt worden en nog wel tijdens dit lopende schooljaar! Hij begreep dat een nieuwe indeling ook nog aan de ouders moest worden 'verkocht' (zoals hij dat letterlijk formuleerde) en toonde zich daarom bereid om de herindeling van klassen pas vanaf de kerstvakantie te laten plaats vinden. Ik herinner me nog dat hij met het oog op deze nieuwe indeling speciaal mijn kant uitkeek met de opmerking dat hier in het team toch een jonge, enthousiaste leerkracht zat. Ik kan me niet herinneren dat tijdens deze bijeenkomst nog is gesproken over mogelijke alternatieve indelingen, maar dat zou dan zeker onderwerp van bespreking gaan worden in ons eerstvolgende personeelsoverleg.
Hoe nu verder?
De rest van mijn verjaardagsviering met de klas werd er een met wat gemengde gevoelens. De gedachte aan een herindeling liet mij en mijn collega's niet los en werd in de daarop volgende weken meermalen onderwerp van bespreking waarbij tal van uiteenlopende alternatieven de revue passeerden hoe we het beste 6 klassen konden bemannen door 5 leerkrachten. Eén optie was om klas 5 te splitsen over klas 3 en klas 4. Beide klassen zouden er dan 9 leerlingen bij krijgen. Nadeel hiervan was dat een combinatie van klas 3 met een halve klas 5 qua leeftijdsverschil niet gelukkig was. Het enige voordeel van dit plan was dat het totaal aantal leerlingen per combinatieklas dan tot 30 beperkt zou blijven.
Op dat moment had niemand er nog erg in hoe de situatie met ons aantal leerkrachten in december zelfs nog verder zou verslechteren en wat dat tot gevolg zou hebben in de Slotense gemeenschap...
Volgende keer in deel 8: Terug naar 4 leerkrachten en... een schoolstaking!